Weerbaarheid in de fysieke en virtuele ruimte

Als onderdeel van een noodzakelijke betere voorbereiding op crisis ligt er ook een opdracht om de maatschappelijke weerbaarheid van de samenleving te versterken. Overheid, bedrijfsleven en burgers moeten de handen ineenslaan om de samenleving ‘crisisbestendig’ te maken.

Wat die opgave betekent, weten ze in Oekraïne maar al te goed. Dagelijks zijn er aanslagen op de vitale infrastructuur zoals de elektriciteitsvoorziening, het transportnetwerk en kritische bedrijven en instellingen. De totale samenleving staat ‘aan’ om in dergelijke gevallen de bevolking te beschermen en te voorzien van noodvoedsel, nooddrinkwater, noodstroom en herstel van beschadigde vitale voorzieningen. Met andere woorden, om ook in de tijd van dagelijkse dreiging en daadwerkelijke aanvallen de samenleving in extreme omstandigheden ‘draaiende’ te houden. Met inmiddels circa tweeduizend lokale noodsteunpunten in dorpen en steden, als netwerk van georganiseerde burgers en noodhulpdiensten, die 24/7 klaar staan voor de lokale samenleving.

Zo ver zijn we in Nederland nog lang niet, maar het tij begint te keren. De overheid laat geen gelegenheid onbenut onze burgers op te roepen zich te prepareren en noodpakketten voor 72 uur zelfredzaamheid samen te stellen, omdat we in tijden van extreme crisis niet onvoorwaardelijk op onze overheid kunnen rekenen. De veiligheidsregio’s zijn inmiddels aan de slag met het organiseren van regionale netwerken van noodsteunpunten, waarvoor onder andere brandweerkazernes kunnen dienen. Tenminste, op plaatsen waar die niet zijn of worden wegbezuinigd… Maar veel meer plaatsen zijn bruikbaar. Van gemeentehuizen tot sportzalen en buurthuizen, als ’t moet. Herkenbare lokale maatschappelijke knooppunten, waar lokale (burger)hulpverleners klaar staan voor hun medemensen om noodhulp, medische eerste hulp en andere steun te organiseren. Het vergt heel veel regel- en organisatiewerk om zo’n ‘weerbare samenleving’ op te tuigen en paraat te krijgen.

Een andere vorm van weerbaarheid is dat we de bescherming van onze vitale infrastructuur en dienstverlening aanzienlijk versterken en onze kwetsbaarheid verminderen. Vooral ook op digitaal gebied, omdat we als samenleving met al onze verweven maatschappelijke en logistieke ketens zo enorm afhankelijk zijn van het virtuele domein. Nederland is binnen Europa een echt knooppuntland binnen het wereldwijde internet, met zijn uitstekende ondergrondse infra aan kabels en de vestiging van een groot aantal majeure datacenters.

Cyberdreiging
Kwaadwillenden hebben ook die vitale digitale infrastructuur in het vizier, evenals de ICT en informatiesystemen van onze overheden, grote bedrijven en zorginstellingen. Bepaald geen loze dreiging, zo leren we dagelijks in het nieuws. Recent wist de AIVD een grote cyberaanval af te slaan en op de Noordzee loeren Russische verkenningsschepen op onderzeese internetkabels, de ’aorta’ van onze digitale dienstverlening en informatievoorziening. Grootschalige beschadiging van die digitale snelwegen zal ook het stelsel van rampenbestrijding en crisismanagement treffen en verlammen. Kortom: bedrijfsleven en overheid moeten de bescherming van hun vitale digitale infra en informatiesystemen stevig opvoeren en de digitale snelwegen en datacenters in Nederland dienen continu te worden bewaakt met alle beschikbare hedendaagse surveillance- en opsporingstechnieken. Te land, ter zee en in de lucht!

De bloemlezing van dreigingen die ons boven het hoofd hangt, is bepaald geen prettige boodschap. Maar wel een heel reële boodschap. Stof genoeg voor discussie over preparatie en noodzakelijke investeringen. In menskracht, techniek, materieel, slagkracht, paraatheid, in de aanloop naar eRIC 2026. Dat weerbaarheid en civiele bescherming tijdens de komende editie leidende thema’s zijn zal, met een blik op de dagelijkse realiteit in de snel veranderende wereld om ons heen, geen verbazing wekken.